Geen tijd

Tot op hoge leeftijd was mijn moeder actief in allerlei clubjes zoals de eetclub van de kerk, de vrouwenclub, de bingo-avonden van het bejaardenhuis waarbij ze de laatste jaren van haar leven een aanleunwoning had. Ook ontving ze vaak bezoek, als het familie van wat verder weg was, was logeren geen probleem. Tussendoor breide ze truien en sokken en ze hield van koken. Boodschappen liet ze nooit thuisbezorgen, want het wandelingetje achter de rollator naar de buurtsuper beschouwde ze als een uitje. Ze las ook veel en was een goede klant van de bibliotheek, want daar kon ze boeken met grote letters lenen. Een gevleugelde uitspraak van haar was: 'Jongen, ik heb helemaal geen tijd om dood te gaan'.

Toen ze langzamerhand de negentig naderde ging het allemaal een beetje moeizamer. Soms gingen we op zondag lunchen in het restaurant van het bejaardenhuis, soms ook wel ergens in de stad, maar ondanks dat het tijd en inspanning kostte kookte ze het liefst zelf. Van bezorgmaaltijden wilde ze niet weten en als ik suggereerde dat ze wat vaker in het restaurant van het tehuis zou kunnen gaan eten, zei ze: 'Je denkt toch niet dat ik de hele tijd tussen al die bejaarden wil zitten?'

Ik moet daar soms aan denken nu ik zelf op licht gevorderde leeftijd begin te raken. Ik heb ook het idee dat ik geen tijd heb om dood te gaan, iets wat ik voorlopig ook niet van plan ben als ik het voor het zeggen heb. Vorige week gaf ik nog een lezing, ik ben stevig bezig met een meerjarig onderzoeksproject, ik doe af en toe een rondje als stadsgids en binnenkort ga ik weer eens koken voor een paar oud-leerlingen waar ik inmiddels alweer jaren goed bevriend mee ben. Om het over lezen maar niet te hebben. Hoe moet ik anders mijn 'boekenpraatjes' op Youtube vullen?

Mijn moeder heeft het leven geleefd tot ze negentig werd. Dat vierden we in stijl met familie en vrienden. Kort daarop werd ze ziek en op 31 december 2006 overleed ze. Vroeg in de avond. Toen de uitvaartondernemer, in onze familie heet zo iemand een doodbidder, zijn werk gedaan had, brak het vuurwerk los. Mijn moeder hield niet van rustig afscheid nemen.

Foto: archief auteur

Vlooien in mijn bed

In de weekendbijlage van Trouw (zaterdag 11 januari) staat een uitstekend artikel van Seije Slager over het nut van alcohol. Een mooi en weloverwogen antwoord op al het gedweep over 'dry January' en aanklevend gemoraliseer over alcoholgebruik. Ik heb het sowieso niet zo erg op activisten, ik denk bij hen steevast aan deze uitspraak van C. Buddingh': In iedere buiten-parlementaire actie schuilt een kiem van fascisme*, maar anti-rook en anti-alcohol messianisten haat ik als vlooien in mijn bed. Dat geldt trouwens ook voor veganistische geestdrijvers. Fons Nijpels is voor mij het wereldse alternatief voor de anti-Christ.

Goed, we zijn langzamerhand gewend aan rookloze kroegen, maar de herinnering is bij mij nog vers dat bij de borrel opgestoken werd en hoewel ik vind dat sigaretten nu niet direct fijn ruiken, mis ik nog altijd de heerlijke geur van een goede pijptabak of een kwaliteitssigaar. Hoewel ik officieel niet meer rook, steek ik een heel enkele keer nog weleens een sigaartje op of stop ik een pijp, waarbij ik dan met een zekere weemoed terugdenk aan mijn beide grootvaders, tevreden pijp- en sigarenrokers, die regelmatig genoten van hun borreltje.

Ik ken iemand die na enige hartproblemen van de dokter het advies kreeg te stoppen met roken en drinken. 'Vergeet het maar dokter', was het antwoord, 'er is ook nog zoiets als kwaliteit van het leven'. Een opvatting waar ik het mee eens ben. Plezier in het leven is een groot goed, zeker als je wat ouder wordt. Ik laat mijn borrel niet staan en zorg voor voldoende drank, sigaren en pijptabak in huis, voor het geval dat. Ze maken zogezegd onderdeel uit van het befaamde noodpakket van Rutte. Is die bangmakerij toch nog ergens goed voor.

*In: Een mooie tijd om later te worden. Amsterdam 1978, p. 62.

Foto: auteur

Blunder

Een van de nuttige dingen die ik heb geleerd tijdens mijn verblijf aan de Universiteit van Minnesota is dat je bij het houden van een college of lezing nooit moet voorlezen van een papiertje. Het liefst spreek je uit het hoofd en desnoods gebruik je een paar kaartjes met wat steekwoorden, maar van een blaadje voorlezen bergt het gevaar in zich dat je betoog verzandt in saai en slaapverwekkend opdreunen. Levendigheid, noem het sprankelen, daar gaat het om.

Als ik een lezing geef lees ik nooit voor, maar dat herbergt ook weer een gevaar, namelijk dat je in het vuur van de strijd een blunder begaat. Dat overkwam mij afgelopen donderdag tijdens een 'kroegcollege' dat ik gaf in Visser's Poffertjes in Dordrecht over Top Naeff en Kees Buddingh' (een kroegcollege is een laagdrempelige lezing, de naam zegt het al, in een horeca etablissement). 

Toen ik een filmpje terugkeek, gemaakt door een goede vriendin, hoorde ik mezelf namelijk beweren dat Buddingh' na de HBS Engels-MO ging studeren 'aan de Nutsacademie in Rotterdam.' Fout! Dat was ik zelf. In 1970 heb ik daar een blauwe maandag Engels gestudeerd, wat geen succes was omdat in het eerste jaar alleen grammatica en fonetiek werden gegeven en er geen enkele aandacht was voor literatuur. Daar kwam ik juist voor. 

Kees Buddingh' studeerde Engels aan de School voor Taal en Letterkunde in Den Haag, hetzelfde instituut waaraan ik later Geschiedenis-MO studeerde. Aan Buddingh's studie daar danken we het fraaie gedicht kloppen svp, opgenomen in de bundel gedichten 1938/1970. Dat had ik mij tijdens het kroegcollege natuurlijk moeten realiseren.

Uit het hoofd spreken, ik blijf het doen, maar misschien toch maar met een kaartje met wat steekwoorden als geheugensteuntje bij de hand.

Foto C. Buddingh': Beeldbank Regionaal Archief Dordrecht nr. 552_301082

Fata morgana

Het was maart 2020, midden in coronatijd. Het land zat op slot en Dordrecht dus ook. Door de stad lopen was een vreemde ervaring. De stilte, de angst die bij sommige mensen heerste, het afstand houden, het deed allemaal volkomen tegennatuurlijk aan.

Ik besloot op een zaterdagmiddag met mijn camera de stad in te gaan, om te proberen iets van die onheilspellende sfeer vast te leggen. Het anders zo bruisende Scheffersplein lag er doods en verlaten bij, alsof het een deel van een spookstad was.

Terwijl ik foto's maakte liep een jonge vrouw het plein op. Toen ze mij en de camera zag, begon ze spontaan te poseren. Ze bracht enkele seconden vrolijkheid, maar voor ik de gelegenheid had haar aan te spreken was ze alweer verdwenen, alsof ze een fata morgana was. 

Foto: auteur

In Memoriam Stella Timonidou/Στη μνήμη της Στέλλας Τιμωνίδου (1946-2007)

Lieve Stella,

Het is moeilijk te bevatten dat je op deze dag alweer zeventien jaar geleden afscheid van ons moest nemen. Gelukkig zijn er de herinneringen en jouw poëzie die je levend houden. Je schreef dit prachtige gedicht in het Nederlands en in het Grieks, geen vertaling, maar een interpretatie zoals jij vond dat het in die talen moest:

Αγαπητή Στέλλα,

Είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι αυτή τη μέρα πριν από δεκαεπτά χρόνια έπρεπε να μας αποχαιρετήσες. Ευτυχώς, οι αναμνήσεις και η ποίησή σου είναι εκεί για να σε κρατήσουν ζωντανό. Έγραψες αυτό το όμορφο ποίημα στα ολλανδικά και ελληνικά, όχι μετάφραση, αλλά ερμηνεία όπως νόμισες ότι θα έπρεπε να είναι σε αυτές τις γλώσσες:

De boomgaard van meneer Asimákis

Een klein lapje grond 

en daar omheen lage 

joodse huisjes. De bomen 

benauwend dicht

voor onze ramen geplant 

waren de reden 

voor buurvrouw Victoria,

met het dure ondergoed

(ze schepte in elk geval op 

dat ze dat droeg),

om Homerisch ruzie te maken 

over haar fundering wanneer ze 

meneer Asimákis ook maar zag, 

de ene keer om te schoffelen, 

de andere om water te geven 

of te snoeien.

En wat had die gaard wel niet:

bijna alle soorten vruchtbomen

en zelfs druivenranken over een pergola.

En verder allerlei groenten:

bosuien, knoflook, sperziebonen, 

aardappelen, tomaten en aubergines.

Ook peterselie ontbrak niet.

Als kinderen sprongen we soms

uit het raam en stopten onze blouses 

stiekem vol met vruchten, want 

meneer Asimákis was niet erg gul

en als we werden betrapt

zwaaide er wat…..

De boomgaard is asfalt geworden 

en wie zal zeggen wat er 

met meneer Asimákis is gebeurd.

Stella Timonidou

Ο οπωρώνας του κυρ- Ασημάκη

Μια σπιθαμή γη και γύρω γύρω

χαμηλά εβραίικα σπιτάκια.

Τα δέντρα είχαν φυτευτεί σε απόσταση 

αναπνοής απ’ τα παράθυρά μας

και γίναν αφορμή για τη Βικτώρια 

τη διπλανή, με τα ακριβά εσώρουχα 

(έτσι τουλάχιστον καυχιόταν πως φορούσε)

να στήνει ομηρικό καυγά για τα θεμέλιά της

όταν έβλεπε τον κυρ-Ασημάκη πότε να σκαλίζει, 

πότε να ποτίζει και πότε να κλαδεύει.

Και τι δεν είχε αυτό το περιβόλι:

όλα σχεδόν τα οπωροφόρα δέντρα

ακόμη και κληματαριά σε πέργολα.

Και πιο πέρα όλα τα ζαρζαβατικά:

κρεμμυδάκια, σκορδάκια, φασολάκια,

πατάτες, μελιτζάνες και ντομάτες.

Δεν έλειπε κι ο μαϊντανός.

Μερικές φορές παιδιά πηδούσαμε

από τα παράθυρα και στα κλεφτά

γεμίζαμε τους κόρφους μας με φρούτα,

μια και ο κυρ-Ασημάκης δεν ήταν 

απλοχέρης, τουναντίον σφιχτοχέρης.

Ο οπωρώνας στο μεταξύ έγινε άσφαλτος,

και ποιος ξέρει τι απέγινε ο κυρ-Ασημάκης.

Στέλλα Τιμωνίδου

Θεσσαλονίκη, 05. 8. 2003

Marionet Mark

Ooit zei Stella: 'We hebben geluk dat we nooit een oorlog aan den lijve hebben ondervonden.' Het klopte niet helemaal, ze werd tijdens de Griekse burgeroorlog geboren, maar ze was nog zo klein toen die afliep, dat ze er geen herinneringen aan had. Stella zal geen oorlog meer meemaken, daarvoor is ze te jong overleden. Wat mij betreft weet ik het zo net nog niet, als we de alarmistische taal, de oorlogshitserij van Mark Rutte moeten geloven. Het is in dit verband misschien goed om ons te herinneren hoeveel de achtereenvolgende kabinetten Rutte hebben bezuinigd op defensie.

Het is misschien ook goed om te bedenken dat Rutte niets meer en niets minder is dan de loopjongen van Washington, dat de dienst uitmaakt in de Navo. De VS willen dat de leden van de Navo hun defensiebegroting flink opschroeven. Dat is de basis van Ruttes geroep over oorlog. Rutte, de man van de stikstofcrisis, het lerarentekort, het personeelstekort in de zorg en de woningcrisis, om maar een paar kleinigheden te noemen.

Mark Rutte en de Navo. Ik moet even denken aan vrijwel vergeten 'grootheden' als Dirk Stikker, Jozef Luns, Jaap de Hoop Scheffer en nu onze Mark. Marionet Mark. Ik denk dat hij nuttiger werk zou hebben als hij na zijn dubieuze premierschap het onderwijs was ingegaan.

Foto: archief auteur

Een onvervalst staaltje van discriminatie!

Onlangs nam de Tweede Kamer een motie aan van het VVD-lid Bente Becker inzake het gegevens bijhouden over culturele en religieuze normen en waarden van Nederlanders met een migratieachtergrond. Als mijn vrouw Stella nog zou leven, zou dat betekenen dat ze voortaan door de overheid in de gaten wordt gehouden. Zij vestigde zich in Nederland als mijn echtgenote, maar behield haar Griekse nationaliteit. Dat zou de overheid zomaar als een extra gevaar kunnen opvatten, zeker voor iemand die voor haar pensionering werkzaam was als onderwijsattaché op de Griekse ambassade in Den Haag en zich daarna overgaf aan een staatsgevaarlijke activiteit als het vertalen van Nederlandse literatuur in het Grieks. 

Door haar vroegtijdig overlijden hoeft zij zich geen zorgen te maken over dit onvervalste staaltje van discriminatie en het afglijden van wat de Nederlandse normen en waarden allereerst zouden moeten zijn, zoals verwoord in artikel 1 van onze Grondwet:

Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Ik maak mij die zorgen wel. Deze discriminerende, de Grondwet schendende motie is ingediend door een Kamerlid van de VVD, tegenwoordig een soort PVV-light die geleid wordt door een opportunistische dame die aan moraal en fatsoen geen boodschap lijkt te hebben. Cynici zouden zich gelukkig prijzen dat ook zij op grond van deze motie in het overheidsvizier wordt gehouden. Een motie die wordt gesteund door een meerderheid van de Kamer, waar artikel 1 van de Grondwet klaarblijkelijk niet algemeen bekend is. Ik vind het schandalig en buitengewoon verontrustend! 

Foto: archief auteur