Nog heel even niet

Lieve Stella,

Gisteren heb me eens grondig verdiept in de geschiedenis van het Huis Tudor. Via Netflix volg ik de serie The Spanish Princess, over Catharina van Aragon, en daarin wordt nogal losjes omgesprongen met de geschiedenis. Niet dat me dat veel hindert, ik kijk ernaar om te worden vermaakt, niet om iets over de geschiedenis te weten te komen. Daar zijn andere bronnen voor. Ik ben geen Tudor-expert, zoals neef Brian, maar toch heb ik in de loop der jaren veel gelezen over het wel en wee van Henry VII, Henry VIII, Edward VI, die arme lady Jane Grey (op zestienjarige leeftijd onthoofd wegens hoogverraad, omdat de ziekelijke Edward VI haar even voor zijn dood als troonopvolgster had aangewezen), Mary Tudor (Bloody Mary, met haar ongelukkige huwelijk met Philips II, hier te lande welbekend) en tenslotte Elizabeth I. Evenals haar vader keek die niet op van een doodvonnis. Zo liet ze uiteindelijk haar nicht en rivaal, Mary Queen of Scots, een gezalfde vorstin, onthoofden in het kasteel van Fotheringhay, een daad die in die tijd als ongehoord gold in Europa. 

Het is allemaal bijzonder interessant om te bestuderen en tamelijk ingewikkeld. Je moet eens proberen de stamboom van de Tudors in je hoofd te prenten, vanaf, zeg maar John of Gaunt (1340-1399), de grondlegger van het Huis Lancaster. In de Rozenoorlogen (1455-1487) vocht dit adellijke Huis om de Engelse troon tegen het Huis York, de rode roos tegen de witte. Ik heb er een paar boeken over in mijn bibliotheek. Hier in Thessaloniki, waar ik nog maar een enkele dag blijf, ben ik afhankelijk van wat het internet te bieden heeft. Dat is heel wat, maar het is altijd oppassen. Wij historici, en wij niet alleen, hebben weleens de neiging om van elkaar over te schrijven. Een vorm van luiheid of een vorm van goedgelovigheid, wie zal het zeggen. Zo heeft de laatste vorst uit het Huis York, Richard III, een slechte naam onder historici. De vraag is of dat helemaal terecht is. Het is vooral Shakespeare die hem die slechte naam heeft gegeven, maar dat was, behalve een begaafd schrijver, ook iemand die de gunst van koningin Elizabeth I niet wilde verliezen. Formeel verzoende Henry VII de beide rivaliserende Huizen door ze te verenigen via zijn huwelijk met Elizabeth van York, maar niet iedereen uit het Yorkse kamp legde zich daar voetstoots bij neer. Van de kinderen die het stel kreeg, bereikten vier de volwassenheid: Arthur, Hendrik, Margaret en Mary. Kroonprins Arthur trouwde met Catharina van Aragon, de hoofdpersoon van de film en daarmee zijn we vanuit de geschiedenis weer aangeland bij de fictie. Catharina trouwde, na de vroege dood van Arthur, met zijn broer Henry VIII en dat had zowel in de film als in de werkelijkheid heel wat voeten in de aarde. 

Ik heb iets met de tijd van de Tudors, misschien door de fraaie landhuizen en paleizen die in die tijd werden gebouwd? Ik bedoel, voor je gezondheid en een lang leven moet je geen vijftiende of zestiende eeuwer willen zijn. De pest, de zweetziekte en weet ik wat niet allemaal voor enge aandoeningen maakte iedereen een mens van de dag om niet te spreken van allerlei geweld, moord en doodslag. Thomas Moore, Thomas Cromwell, Mary Steward, Jane Grey, Anne Boleyn, die weten er allemaal over mee te praten. Toch verplaats ik me graag in die tijd. Misschien om de griezelige toestanden van de eenentwintigste eeuw even te vergeten, de huiveringwekkende waan van de dag. Dat doodenge mannetje in het Kremlin met die koude reptielenblik, als een alligator die wacht op het juiste ogenblik om toe te slaan, maar ook dat onwaardige tuig in de Tweede Kamer, dat onze democratie bezoedelt en bedreigt. Een Kamerlid dat een bewerkte foto op internet zet van twee ministers met een hakenkruisvlag. Nee, ik ben niet van het geweld en een tegenstander van de doodstraf, maar stiekem denk ik, als ik zoiets lees, dat Henry VIII er wel raad mee had geweten. Ik denk nog weleens aan de tijd dat een journalist respectvol 'excellentie' tegen een minister zei, ook al vonden we dat als jonge studenten eind jaren zestig het toppunt van lachwekkendheid. Die jaren zestig, tja, wat hebben die eigenlijk opgeleverd? De zwarte reactie van de jaren tachtig en een onmachtige generatie politici die nu aan het roer staat en zich geen raad weet met het ene schandaal na het andere. Misschien zie ik het te somber, maar mijn ingebakken optimisme over de toekomst is aardig aan het aanbranden.

Herinner jij je nog dat we halverwege de jaren negentig in Engeland een bezoek brachten aan Hampton Court? Oorspronkelijk gebouwd door de invloedrijke kardinaal Wolseley en later in bezit genomen door Henry VIII. 'Onze' koning-stadhouder Willem III verbleef er ook wel. Ik geloof dat hij daar in de buurt in 1702 een dodelijke val van zijn paard maakte. Een paar jaar geleden las ik de trilogie van de onlangs onverwacht overleden Hilary Mantel over de opkomst en ondergang van Thomas Cromwell. Fantastische boeken, die ik iedereen kan aanraden. Ook het boek dat Mantel schreef over de jaren dat zij met haar man in Saoedi-Arabië woonde is indrukwekkend. Wat een griezelstaat is dat. Puissant rijk, maar mentaal blijven steken in de zevende eeuw. Een van de landen waar ik nooit een voet hoop te zetten, tenzij er veel, heel veel verandert, maar ook daarover ben ik weinig optimistisch.

We zwierven door dat paleis, dat in de winter gruwelijk koud moet zijn, ondanks al die schouwen en schoorstenen. Toen wij er waren was het zomer. We dansten nog net niet als onbezorgde koningskinderen door de zalen en over de binnenpleintjes, maar we voelden ons wel even in een andere wereld. Misschien eenzelfde gevoel als nu: er dreigt een ijskoude of peperdure winter, door uit de hand gierende energieprijzen (doorstrepen naar keuze), maar hier schijnt nog even de zon en is het elke dag vijfentwintig graden. Ik weet het, over een dag of wat zit ik in de enge sigaar en arriveer ik, als alles loopt zoals bedoeld, op die puinhoop die Schiphol heet, nabij de hoofdstad van het chaotisch vaderland. Het regenjack en de truien liggen al klaar, maar ik wil het nog even niet weten. Nog heel even niet. Ik blijf, lieve Stella, nog even in Hampton Court, in de tijd van Elizabeth I. Misschien is er vanavond wel een opvoering van Shakespeare. Misschien wel A Midsummer Night's Dream. Ik zag er ooit een voorstelling van in het Appeltheater in Scheveningen (ook al jaren ter ziele door de culturele erosie van Nederland). Er speelde een blauw geverfd, naakt elfje in. Haar naam ben ik allang kwijt, maar ik heb nog vaak van haar gedroomd.

In gedachten, altijd,

Kees

Thessaloniki, 1 oktober 2022.

Foto: auteur