Toen alles beter was

leerden we over het Aardappelgat, het Hellegat,

de Hont of Westerschelde, het strokarton

waarin de communisten schuilden,

het zandaardappelijk meel 

en Boerenhol bij Biervliet

waar het haringkaken uitgevonden werd.

Wandkaarten toonden fier het opschrift:

J.B. Wolters, Groningen-Batavia.

Later nog kwam daar het slapen bij

met je handen boven de dekens

want van spelen met je piemel

werd je doof, als je niet al door 

ruggemergtering werd getroffen.

Op zondag gingen we naar opa,

die niet in God geloofde, met zijn 

knoert van een gehoorapparaat 

en altijd klagend over spit. 

Foto: auteur

Rafelende wolken

Aanstaande tweede kerstdag is het zestien jaar geleden dat Stella overleed. Zestien jaar alweer, hoewel het lijkt alsof het gisteren was. Het was niet onverwacht en toch werd ik erdoor overvallen. Dat telefoontje, om half zeven in de ochtend. Ik zie me nog als in een soort trans naar het ziekenhuis rijden. Daar in de buurt, op de parkeerplaats van het Stedelijk Dalton Lyceum, waar ik toen werkte, zette ik hem neer. Toen ik uitstapte joeg de wind, net zo'n nare, harde wind als vandaag, donkere, rafelende wolken langs de hemel, waar tussendoor af en toe de maan tevoorschijn kwam. Een ogenblik dat ik nooit zal vergeten.

Het verdriet was groot, evenals mijn ontreddering. Tijdens Stella's ziekte kregen we veel steun van familie, vrienden, collega's, de schoolleiding en vooral van veel van mijn leerlingen. Ik ben hen daar tot op de dag van vandaag dankbaar voor. Ook na Stella's heengaan bleef die steun. Stella is in Griekenland begraven, ik kreeg de gelegenheid daar enige tijd te blijven om onze zaken af te wikkelen. Vrienden kwamen over uit Nederland, Vlaanderen en Duitsland om na veertig dagen bij de herdenking van Stella te zijn. Ook daar ben ik hen nog steeds dankbaar voor.

Dat het gezegde 'de tijd heelt alle wonden' niet altijd klopt, daar ben ik inmiddels wel achter. Het verdriet en het gemis zijn gebleven, maar je leert ermee te leven. De scherpe randen slijten eraf. Ze worden verzacht doordat ik nog dagelijks met Stella leef, ik nog steeds bij belangrijke aankopen denk 'wat zou Stella ervan denken?' Doordat ik haar brieven ben gaan schrijven, die inmiddels gedeeltelijk in twee delen brievenboeken zijn gepubliceerd. Doordat ik nog regelmatig haar gedichten, vertalingen en artikelen lees, omdat zij nog vaak het onderwerp van gesprek is en wat te denken van alle herinneringen uit de twintig gouden jaren die ons waren toebedeeld? Natuurlijk is 26 december een dag met een droevige schaduw, maar Stella droeg mij op in het leven voort te gaan, zoals wij dat samen zouden hebben gedaan en daar hoort geen dag intens treuren bij. Ik ben die dag te eten bij goede vrienden. Daar heffen wij het glas op Stella en andere geliefden die ons inmiddels ontvallen zijn. 

Foto: auteur

Intellectuele neergang

Er is ophef en verbazing in het land over een rapport waaruit blijkt dat Nederlandse leerlingen tot de slechtste lezers van Europa behoren. Ik kijk er niet van op. In de tientallen jaren dat ik lesgaf in geschiedenis in het middelbaar onderwijs, heb ik mijn vak zien verloederen als slachtoffer van allerlei modieuze en steeds weer tot mislukken gedoemde 'onderwijsvernieuwingen' waaronder de flauwekul van de middenschool, de verlengde brugklas en het lachertje dat de tweede fase werd genoemd. Al die jaren vochten wij als geschiedenisdocenten tegen de vermindering van lesuren, die steeds weer om de hoek kwam kijken en tegen een verschraling van de vakinhoud. 

De nadruk op 'vaardigheden' en de afkeer van vakinhoudelijke kennis bij de vele duurbetaalde zijlijnwerkers, die het immer beter menen te weten dan de deskundigen in het veld, hebben de kennisvakken (waaronder geschiedenis) enorme schade toegebracht. Tenslotte zijn we in Nederland zo diep gezonken dat in de onderbouw van menige vmbo/mavo die vakken helemaal niet meer zelfstandig worden gegeven, maar in een soort waterig soepje zijn gecombineerd dat als 'zaakvakken' wordt geserveerd en in het havo en vwo zijn ze, althans op een aantal scholen dat mij bekend is, waaronder helaas ook de school waaraan ik lange tijd aan de vwo-afdeling was verbonden, in de onderbouw gereduceerd tot een een-uurs vak. 

In de vier 'profielen' in de bovenbouw is geschiedenis maar in twee een verplicht vak. Ergo, een groot deel van de Nederlandse jeugd dat een middelbare schooldiploma behaalt, heeft een volstrekt onvoldoende kennis van geschiedenis, terwijl wetenschappelijk onderzoek al jaren uitwijst dat het juist voor het verkrijgen van voldoende leesvaardigheid essentieel is dat ze toereikende kennis hebben van vakken als aardrijkskunde en geschiedenis. De verbazing over de 'ontdekking' van de lidmaatschapskaart van de NSDAP van wijlen prins Bernhard was spreekwoordelijk voor de intellectuele neergang van het land. Het was een al decennia eerder bekend geworden feit, maar er mankeerde iets aan het historisch geheugen van een groot deel van de Nederlanders. 

Al die gemankeerde lezers hebben wel stemrecht. Zou het daar mede aan liggen dat een vijand van de democratie, die al vele jaren lang geen boodschap heeft aan de rechtsstaat, die mensen demoniseert, die veroordeeld is wegens discriminatie, die twijfelachtige banden met het Kremlin heeft, die het parlement een nepparlement noemt en die met imbeciele plannen als een nexit en een terugkeer naar de gulden van Nederland een doodarme, internationaal geïsoleerde staat dreigt te maken, de verkiezingen heeft gewonnen?

Foto: auteur

Gesprek

Alweer van dat gruwzame weer, zucht Warnaar, als hij na het opstaan het slaapkamergordijn opzij schuift. December, een maand die moet worden afgeschaft. Die vreselijke wintertijd, al die kou, hij kan er slecht tegen. Vorige week heeft hij een nieuwe cv-ketel laten installeren, nu het nog kan en omdat de oude op stervan na dood was. Van het gas af? Flauwekul, vindt hij. Toen de monteurs waren vertrokken, werden vier van zijn radiatoren niet warm, maar dat ontdekte hij pas in het weekeinde. Hij was de dagen daarvoor veel van huis. Het werk en de verlokkingen van de kroeg. Dat laatste vooral.

Hij belde op zaterdag de storingsdienst. 'Zijn al uw radiatoren koud?', vroeg een zoetgevooisd meisje. 'Nee, de helft.' 'Dan komen we niet, meneer, belt u maandag de klantenservice maar'. Hij had even geen weerwoord. Hij bracht de rest van de zaterdag door in het stamcafé en de zondag in Amsterdam, bij de opera. 'Die kutstad', moppert hij, 'waar je tussen de middag al bijna nergens iets te vreten kunt krijgen zonder te hebben gereserveerd'. Gelukkig verkochten ze in de Stopera quiches. Duur, maar enigszins voedzaam.

Na het weekeinde moest hij bijna twee uur bellen voor de klantenservice snapte dat er echt een monteur moest komen. 'Jullie hebben die ketel geplaatst, logisch dat jullie het probleem oplossen!' Hij was bijna gaan schreeuwen. De monteur loste het euvel in enkele minuten op. Een truc met de radiatorknoppen. Hij bood de man een verse koffie. Het werd daarna nog een aardig gesprek.

Foto: auteur