International Baccalaureate

Terug op mijn oude werkplek, alleen in lokaal 216 in plaats van 201. Ik houd toezicht bij het IB-examen van V6. Er moet een essay worden geschreven. Een keuze uit tien onderwerpen. Een van de opdrachten luidt: 'Works of literature can often function as social commentary. Discuss with reference to at least two literary works you have studied.' Ga er maar aanstaan als je zeventien, achttien jaar bent. Ik weet niet welke 'works of literature' ze hebben bestudeerd, maar in ieder geval iets van Dickens. Tijdens een van de periodes dat ik niet in Griekenland was, heb ik hen gastlesgegeven over Dickens, met de nadruk op Hard Times. Daarmee kunnen degenen die deze opdracht kiezen aardig uit de voeten, dunkt me. Ik heb die les later nog eens gegeven als gastcollege voor een Utrechtse studentenvereniging. Stond ik in mijn oude collegezaal, waar Maarten van Rossem mij ooit de finesses van de Koude Oorlog bijbracht. Hij rookte daarbij lustig, omdat dat, zoals hij zei, 'de kwaliteit van het werkcollege ten goede komt.' Inmiddels is het roken in lokalen verboden, ik mag daar noch hier mijn pijp opsteken. Misschien is dat maar goed ook. Roken doe je op een plek waar het gezellig is, bijvoorbeeld in een café, en waar je je kunt ontspannen, het liefst met een borrel erbij. Ik heb vrijwel nooit een leslokaal gezien dat echt gezellig was, al is dit een verademing bij de kille grauwheid van die collegezaal. En ik mag dan ontspannen zijn, dat geldt allerminst voor de ploeterende jongelui.

'Works of literature can often function as social commentary...' Ik moet denken aan Tess of the d' Urbervilles en Jude the Obscure van Thomas Hardy, maar dat kan zijn omdat ik de biografie lees die zijn tweede vrouw, Florence, over hem heeft geschreven. Tess en Jude hebben heel wat stof doen opwaaien in het preutse, Victoriaanse Engeland. Wat sociale conventies betreft was Hardy zijn tijd ver vooruit. Niet in zijn persoonlijk leven, maar in zijn boeken. Te ver voor de smaak van veel benepen Victorianen. Hardy zag zichzelf als dichter uit roeping en als prozaschrijver uit noodzaak. Na de storm van kritiek op Jude the Obscure schreef hij de rest van zijn lange leven voornamelijk poëzie. Ik weet niet of de jongelui iets van Hardy hebben bestudeerd. Het hoofd van de sectie Engels is op hem afgestudeerd, maar de inhoud van het IB-curriculum wordt in Cardiff bepaald, heb ik mij laten vertellen. Wie weet denken ze bij de naam Hardy alleen maar aan de dikke en de dunne.

In het lokaal is het stil. Zelfs de bel is afgezet, anders klinkt er om de veertig minuten een ijselijke geloei. Op een keer heb ik in lokaal 201 het snoer van de luidspreker doorgeknipt, we wisten toch wel wanneer het tijd was. Ik vraag me af of ze het ooit hebben gerepareerd. Hinderlijk lawaai is er wel. Geregeld wordt er een verdieping lager met stoelen en tafels geschoven, optillen is altijd te veel moeite, en buiten wordt ergens in de buurt geheid. Mij doet het weinig, ik kan ook schrijven in een kroeg vol herrie, maar ik kan mij voorstellen dat het voor de leerlingen hinderlijk is. Zeker als je zit te zwoegen op zo'n opstel.

Eigenlijk is er op het oog nauwelijks verschil tussen hen en eerste- of tweedejaars studenten. Ik ben nu twee jaar weg van het Stedelijk Dalton en voor pakweg een derde van de leerlingen, de eerste- en tweedeklassers, een volkomen vreemde. 'Wie is die opa?' voel je zo'n brugger denken. Deze V6-ers had ik voor het laatste in de tweetalige derde klas. Ze waren net zo'n beetje uit de fase van ontoerekeningsvatbaarheid die we puberteit noemen. Ze zijn gegroeid, geestelijk en lichamelijk. Jonge volwassenen, die op het punt staan de wereld in te trekken, naar wie weet welk lot. De naam Sarah komt me in gedachten. De ene Sarah, nu een succesvol strafrechtadvocaat, en de andere Sarah, die ons zoveel verdriet bezorgde door een einde aan haar leven te maken. Een van de andere opdrachten luidt: 'Social isolation affects many people and can lead to other social problems. Discuss with reference to your study of this option.' Een onderwerp waarover je een boek zou kunnen schrijven, maar nog niet op je zeventiende. Tenzij je natuurlijk Gerard Reve bent.