Deze week
was ik regelmatig in Thessaloniki. Niet lijfelijk, maar lezend in The
Thread van Victoria Hislop. Een aangrijpende historische roman
die zich in Saloniki afspeelt. Ik moest denken aan het gastcollege
dat ik vorig jaar in Amsterdam gaf onder de titel De metamorfose
van Thessaloniki
(http://kees-klok.blogspot.com/2009/09/de-metamorfose-van-thessaloniki.html).
Die gedaanteverwisseling, die zowel het uiterlijk van de stad als de
bevolkingssamenstelling betreft, is het decor waartegen de
familiegeschiedenis van Katerina en Dimitris zich afspeelt. Vanaf
1917 tot in de jaren negentig van de vorige eeuw.
Die
familiegeschiedenis, hoe fictioneel ook, is voor een deel de
geschiedenis van mijn Griekse familie. Vanaf de verdrijving van mijn
schoonouders uit de Pontos in noordoost Turkije (kinderen nog, van
dezelfde generatie als Katerina en Dimitris uit het boek) tot en met
de onderdrukking in de tijd van het kolonelsbewind, die Stella aan
den lijve heeft ondervonden. Al lezend herinnerde ik mij verhalen
over wapens voor de ELAS, het linkse verzet, die Stella's grootouders
voor de Duitsers verborgen hielden op de boerderij in Theodósia.
Over de moord op oom Demosthenes door de fascisten in de
burgeroorlog. Over de vlucht van mijn schoonvader voor diezelfde
fascisten en uiteindelijk zijn ballingschap op het beruchte
rotseiland Makronissos. Ze zouden allemaal onderdeel van The
Thread kunnen zijn.
Dat het in
het boek om fictie gaat, zij het gebaseerd op een gedegen
detailkennis van de geschiedenis, blijkt tegen het einde, waar de
gevolgen van de aardbeving van 1978 sterk worden overdreven. Daar is
geen enkel bezwaar tegen, want het komt de dramatiek van het verhaal
ten goede en een historische roman is geen geschiedenisboek, al wordt
dat weleens vergeten. Zo herinner ik mij de domme reacties van
Griekse nationalisten op Birds Without Wings van Louis de
Bernières
(http://www.literairnederland.nl/2005/10/17/3087/),
die te keer gingen omdat hij de geschiedenis zou hebben vervalst. Als
er sprake is van vervalsing van de Griekse geschiedenis, dan wel door
de nationalisten. Hun mythologie is nog steeds dominant in de
geschiedenisboeken van de lagere en middelbare scholen in
Griekenland.
De
hoofdpersonen in The
Thread leven van
crisis naar crisis en iedere keer is het maar weer de vraag of ze die
te boven komen en tegen welke prijs. Uiteindelijk beleven Katerina en
Dimitris een ogenschijnlijk gelukkige oude dag, maar wel een die
wordt overschaduwd doordat hun kinderen noodgedwongen hun heil in het
buitenland moesten zoeken. En door de pijnlijke herinneringen aan de
deportaties van bevriende buren. Eerst de islamitische familie Ekrem
in 1923 naar Turkije en daarna de holocaust, die de joodse familie
Moreno, waarmee ze diep verbonden waren, uit hun leven wegrukte.
Inmiddels
staan de Grieken voor nieuwe beproevingen en weer zijn mensen als
Katerina en Dimitris het slachtoffer van omstandigheden waar ze niet
of nauwelijks greep op hebben. Veel Nederlanders staan met de voor
hen typerende mengeling van superioriteitsgevoelens en griezelig
gebrek aan kennis, gereed om de Grieken op hoge toon de les te lezen.
Voor zij hun mond opendoen zouden ze eerst The
Thread, in
het Nederlands vertaald onder de titel Het
kleine paradijs,
eens moeten lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten