Warnaar: Ouwelijk

Hij vraagt zich af hoe het komt dat de generatie van zijn grootouders zich altijd zo ouwelijk kleedde. Of leek dat maar zo door de zwart-wit foto's? Hij rommelt in de doos met familiefoto's, ooit gered uit de boedel van een tante. Zijn grootmoeder staat achter hem in de kamer. Hij is twee jaar oud. Oma overleed toen hij tien was, op zevenenzestigjarige leeftijd. Op de foto is ze negenenvijftig. Ze lijkt ergens in de zeventig. 

Hij denkt dat het het gebrek aan kleur moet zijn. Op een zomerdag voor de coronapaniek, die het openbare leven grotendeels heeft verdord, zat hij op het terras van zijn stamkroeg. Verderop was de straat afgezet voor filmopnamen. Vlakbij het café was de lokaliteit waar de acteurs werden gekleed. Het was een komen en gaan van mensen uit de generatie van zijn grootouders. Het viel hem op hoe kleurrijk en stijlvol de vooroorlogse mode was. 

Inmiddels hebben de noodmaatregelen, waarmee de overheid gelooft het coronavirus te kunnen uitbannen, bijna alle kleur uit het leven gehaald. Hij probeert daar iets van terug te vinden door films te bekijken. Hij volgt nu een serie over Vikingen. Ze slaan anderen en elkaar voortdurend de hersens in, maken tussendoor het ene kind na het andere en sterven bij tijd en wijle als vliegen aan besmettelijke ziekten. 

Foto: archief auteur

Warnaar: Frederik II

 

Hij las Het weergaloze bestaan van keizer Frederik II, van Cas van Houtert. Een interessante figuur, Frederik. Al jong keizer van het Heilige Roomsche Rijk. Het boek leest vlot, maar waarom ontbreekt een notenapparaat? Ook lijkt de literatuurlijst hem wat beperkt. Het heeft wel een namenregister, zodat je vlot iemand kunt opzoeken. Abt Landulf van Montecassino, bijvoorbeeld. Frederik lag jarenlang overhoop met de paus. Eerst met Gregorius IX, daarna met Innocentius IV. De laatste maakte er zijn levenswerk van om Frederik ten val te brengen.

De enige Gregorius die Warnaar zich herinnert is Gregorius de das. Voor het slapen gaan werd thuis eerst geluisterd naar Paulus de Boskabouter. Gregorius was naar zijn idee een goedmoedige mompelaar. Er was ook een wat deftig sprekende uil, Oehoeboeroe, een wijze raaf, die Salomo heette en een akelig, kwaadaardig wijf, Eucalypta de heks. Haar rol was zo'n beetje die van paus Innocentius IV in de middeleeuwen.

Misschien moet hij het boek van Van Houtert nog eens kritisch doornemen. Tot twee maal toe schrijft hij dat Yolande de Brienne voor haar huwelijk met Frederik in Jeruzalem verbleef. Dat moet Akko zijn, Jeruzalem was in handen van de islamieten. Het kan een verschrijving zijn, maar dan ook nog al die namen vernederlandsen, geen Yolande de Brienne, maar Jolande van Brienne. Beetje vreemd, vindt hij.

Foto: auteur

Never out of my heart

Stella Timonidou - Klok (Thessaloniki 26-7-1946 - Dordrecht 26-12-2007)

Uit Stella's bundel 'Eindeloze nachten' (Liverse 2008) en 'ατελείωτες νύχτες' (University Studio Press 2008):

Ongenode gast

Hij kwam ongenood en stiekem.

In het begin deed ik alsof ik

zijn aankloppen niet hoorde,

maar toen hij de tuinpoort sloopte

kon ik hem niet meer tegenhouden.

Ik heb hem opengedaan

en hij kwam binnen als een wervelwind.

De muziek zweeg.

Mijn gasten versteven op hun plek

met hun glas in de hand.

Hij heeft iedereen nieuwsgierig bekeken,

van top tot teen.

Uiteindelijk greep hij mij en we begonnen

een tango van Piazzola te dansen.

Harmonische bewegingen met ingewikkelde figuren. 

Ik volgde trouw zijn passen.

Ik wilde geen ruzie maken.

Ik wilde de avond niet bederven.

Albert Schweitzerziekenhuis, Dordrecht, 14.10.2007

Απρόσκλητος επισκέπτης

Ήρθε απρόσκλητα και ύπουλα.

Στην αρχή έκανα πως δεν άκουγα 

τα χτυπήματά του.

Όταν όμως γκρέμισε την αυλόπορτα

δε μπόρεσα άλλο ν’ αντισταθώ.

Του άνοιξα και μπήκε

σαν σίφουνας.

Η μουσική σταμάτησε.

Οι καλεσμένοι μου μαρμάρωσαν

στις θέσεις τους με τα ποτήρια στο χέρι.

Τους περιεργάστηκε έναν έναν

από την κορυφή ώς τα νύχια.

Τελικά άρπαξε εμένα κι αρχίσαμε

να χορεύουμε ένα ταγκό του Piazzola.

Αρμονικές κινήσεις με δύσκολες φιγούρες. 

Ακολούθησα πιστά τα βήματά του.

Δεν ήθελα να κάνω φασαρία.

Δεν ήθελα να χαλάσω τη βραδιά.

Νοσοκομείο Albert Schweitzer, Ντόρντρεχτ, 14 Οκτωβρίου 2007

Warnaar: Citroen

Hij herinnert zich de geur van gerookte kaas in Metsovo. Ze maakten een tocht door noordwest Griekenland, langs de Albanese grens. In Albanië regeerde toen een dictator van marxistisch-leninistische snit die Hoxha heette. Het hele land stond vol met bunkers, zei men. Die moesten het boze Westen, maar ook vijandige geestverwanten uit de communistische wereld tegenhouden. Hij vraagt zich af wie nog iets van het communisme weet. Hij denkt aan de miljoenen doden die Stalin op zijn geweten heeft en aan de Culturele Revolutie van Mao Tse-toeng, die hij altijd Mao Citroen noemde. Flauw, dat wist hij ook wel, maar hij joeg er bekenden die in die tijd driftig met Mao's onleesbare, rode boekje zwaaiden, altijd mee op de kast.

Hij zal die geur nooit vergeten. De smaak van de kazen evenmin. Ze kochten ruim in. Ze zouden met de auto terugreizen naar Nederland. Als ze met de auto reisden, ging er een cadeauwinkeltje mee naar Thessaloniki en namen ze een Griekse kruidenierszaak en slijterij mee terug. Gouden tijden, denkt hij, kom daar in zo'n vliegtuig eens om. 

Hij leest in zijn krant dat leden van de SP-jeugd verlangen naar het communisme. Die hadden vast geen geschiedenis in hun eindexamenpakket. In Amerika schilderen nazi's hakenkruizen op een beeld van Anne Frank. Hij denkt aan nevelige bergen en rookkaas.

Foto: auteur

Warnaar: Naalden

Toen zijn vrouw nog leefde, hadden ze altijd een kerstboom. Een echte, dus achteraf een overvloed aan naalden. Wekenlang kwamen die nog uit onverwachte hoeken en gaten tevoorschijn. Sinds hij alleen is, doet hij er niet meer aan, maar dit jaar wel. Al was het alleen maar om het coronachagrijn de baas te blijven. Dat grijpt haast sneller om zich heen dan het virus zelf. Dat de regering, kennelijk in totale paniek, een groot deel van de winkels van het ene ogenblik op het andere heeft dichtgegooid heeft hem verrast. Hoe moet het nu met het boekenpakket dat hij iedere Kerst toestuurt aan vrienden in het buitenland? 

Het is een kunstboom geworden. Geen naaldenvervuiling en het bos wordt gespaard. Althans dat hoopt hij. Hij zet het ding in elkaar en ontdekt dat hij veel te veel kerstversiering heeft. Genoeg voor drie kunstbomen. Het enige wat ontbreekt is een piek. Die is nog onderweg. Normaal zou hij even naar een winkel fietsen om een piek te halen, maar ja, de lange arm van Rutte. Zou hij familie zijn van de beroemde Dordtse jeneverstoker, vraagt hij zich af.

Hij bekijkt de internetsite van zijn boekhandel. Ze zijn gelukkig overgegaan op thuisbezorgen. Hij bestelt zijn kerstpakket. Hij hoopt dat het 'postkantoor' open is. Je weet het met die paniek maar nooit.

Foto: auteur

Warnaar: Nieuwlichterij

Hij kent iemand die aardig in de slappe was zit, zoals zijn moeder zou zeggen, maar die weigert een smartphone, iPad of computer te kopen. Hij moet niets hebben van 'die nieuwlichterij' en houdt het, wat zijn informatievoorziening betreft, bij de krant, een transistorradio en een klein formaat televisie. De man wordt niet snel meegesleept door de waan van de dag, al is dat misschien ook een zaak van karakter, maar Warnaar zou niet willen ruilen. Je ontzegt je zelf wel heel veel, vindt hij. Twitter, Facebook, Instagram, dat kun je allemaal met gemak missen, maar hij kan bijvoorbeeld tijdens de coronaramp heel wat van zijn onderzoek digitaal doen, wat als extra voordeel een heleboel reisgeld, en nog belangrijker, reistijd scheelt.

Hij heeft zijn afkeer voor webbijeenkomsten en -conferenties langzamerhand overwonnen. Nee, een digitale ontmoeting vervangt voor hem het genoegen van een fysieke conferentie niet, hij is een groot liefhebber van de borrel achteraf, maar hij beseft ook wel de voordelen. Hij ziet zichzelf niet zo snel naar een conferentie in Australië gaan. Nu is dat met een druk op de knop mogelijk. 

Vandaag neemt hij deel aan een conferentie in Engeland. Hoe bereikbaar is dat land straks, na de Brexit? Het is een vraag die hem als anglofiel met angst vervult. Ondanks zijn computer, smartphone en iPad.

Foto: auteur

Warnaar: Hoogtevrees

Hij wordt regelmatig wakker uit een droom waarin hij een griezelige trap moet beklimmen, of afdalen, wat met geen mogelijkheid lukt. De trap loop dood op een benauwde, smalle overloop, zo een die je vaak treft in oude, Amsterdamse woningen, of hij durft vanwege hoogtevrees niet de diepte in te dalen. Het leidt tot angstzweet en paniek. Ooit was er een tijd dat een zekere Josef, op basis van valse beschuldigingen, in de bak terechtkwam, waar hij dromen ging uitleggen. Daarmee werd hij zo beroemd dat hij het schopte tot onderkoning van Egypte. 

Een prachtig sprookje, vindt hij, maar het is vervelend regelmatig wakker te worden uit zo'n droom, waaraan hij akelige angstgevoelens overhoudt. In werkelijkheid is zijn hoogtevrees met het klimmen der jaren sterker geworden. Vanaf zijn balkon reikt een brandladder naar zijn dak, een plat dak. Je zou er een mooi terras kunnen maken, maar hij is nog nooit op zijn dak geweest. 

Hij weet zeker dat, als hij een keer moed verzamelt en erop klimt, de brandweer hem moet komen redden. Net als oudoom Theodoor. Die klom ooit op het dak van het Vredespaleis om dichter bij God te zijn. Eenmaal boven werd hij bevangen door hevige angsten. De Haagse brandweer moest hem van het paleis plukken. God had namelijk wel wat anders te doen.

Foto: auteur

Warnaar: Sinfé

Hij doet al heel lang niets meer aan Sinterklaas. Al meer dan vijfentwintig jaar, als hij het goed heeft. Eén keer heeft hij een uitzondering gemaakt, toen hij op zijn school voor Sinterklaas speelde. In de brugklas, met als hulpjes een paar zwart geschminkte meisjes uit de derde. Actrices in spé. In plaats van met een stoomboot arriveerde hij in een roeiboot, over de sloot die langs het schoolplein liep.

Als student speelde hij op het Dordtse Sinterklaasfeest, dat Sinfé heette, gitaar in een bandje dat de bekende liedjes bracht voor de verzamelde lagere scholen. Openbare scholen, dat wel, want de christelijke scholen hielden er een andere Klaas op na. Zwarte Piet met blanke handen, want met handschoenen aan gitaarspelen was not done.

Sinterklaas was in de familie, toen hij een kind was, een gebeurtenis waarnaar je maandenlang uitkeek. Het werd gevierd met zijn grootouders en alle Hollandse ooms en tantes, neefjes en nichtjes. Naar Engeland werd een pakket met surprises verstuurd. Daarop stond altijd 'monster zonder waarde', vanwege de douane. Dat gelazer heb je straks weer, denkt hij, vanwege de Brexit. Hij meent dat ze in Londen bij uitstek weten hoe je van een wereldrijk een tweederangsnatie maakt. Met Kerst stond er een doos met Engelse pakjes onder de boom. Ook stuk voor stuk monsters zonder waarde.

Foto: archief auteur

Warnaar: Lady Chatterly

Vijfendertig jaar geleden was hij op een bal masqué, met voornamelijk mensen van de letterenfaculteit. De meesten hadden Engels gestudeerd. Misschien dat iedereen daarom werd gevraagd zich te vermommen als figuur uit de Engelse literatuur. Een collega kon hem een sarong lenen. Daarom ging hij als Kaspar Almayer, de hoofdfiguur uit Joseph Conrads roman Almayer's Folly. Dat trok nogal wat belangstelling in het gezelschap. Iedereen had wel van Conrad en Ons Indië gehoord, maar vrijwel niemand, anglist of niet, van het boek. 

Veel details van het feest herinnert hij zich niet. Met hoe meer mensen hij in gesprek raakte, hoe minder er in zijn hoofd bleef hangen en hoe scherp is je herinnering nog na zoveel jaren? Er was een knap meisje, een studente nog, die Lady Chatterly uitbeeldde. Hij herinnert zich haar omdat ze kort daarvoor een glansrol speelde als Moon in het toneelstuk The Real Inspector Hound van Tom Stoppard. Hij was gaan kijken omdat een van zijn neven het lijk speelde. Een rol waarbij je tenminste je tekst niet kon vergeten.

Lady Chatterly! In het Engeland van de jaren vijftig zou dat nog gewaagd zijn. Daar werd die vrij onschuldige roman toen als 'obsceen' gezien. Homo's werden er nog wettelijk vervolgd. Lady Chatterly doceert tegenwoordig aan een universiteit, daarvoor speelde ze in een bekende televisieserie.

Warnaar: Muziek

Nu door de coronaramp menselijk contact tot op zekere hoogte taboe is geworden en lezingen en bijeenkomsten zijn vervallen of beperkt, wordt hij met enige regelmaat uitgenodigd om deel te nemen aan een webbinar. Een bijeenkomst via het internet. Gezellig thuis voor een scherm, met een bak koffie en een sigaartje erbij. Geen gedoe met reizen en soms een unieke mogelijkheid om je te verstaan met buitenlandse vakgenoten die je anders zelden of nooit ontmoet. Een mogelijkheid ook om je een beetje slimmer voor te doen dan je misschien bent, want je gaat natuurlijk wel pal voor de grootste boekenkast zitten.

Toch is er iets dat hem tegenhoudt. Hij weet zelf niet zo goed wat. Misschien omdat het lijkt of er een wereldomvattend spatscherm tussen hem en de rest van de mensheid is gespannen. Misschien omdat hij die borrel achteraf toch in zijn eentje drinkt. Of omdat hij het gevoel heeft in wezen vanuit een soort cel met medegevangenen te communiceren.

Hij weet dat hij maar wat zit te verzinnen om zijn indolentie en gebrek aan ondernemingslust te verklaren, waardoor hij tot nu toe op geen enkele uitnodiging is ingegaan. Hoe dan ook, de barrière is hoog, vindt hij, maar tegelijkertijd ook makkelijk te nemen. Druk op de knop: muziek! Zuchtend gaat hij op zoek naar zijn agenda.

Foto: auteur

Warnaar: Parijs

Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig - het eerste huwelijk gestrand, het tweede nog niet in zicht - ging hij regelmatig met vrienden naar Parijs. Aanleiding was meestal een tentoonstelling in het Grand Palais of het Jeu de Paume. Hij was vooral geïnteresseerd in de schilderkunst van de tweede helft van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. Op zijn werkkamer hing een reproductie van Henri de Toulouse-Lautrec.

Lautrec. Hij was er weleens langs gereden op weg naar Aigues-Vives, in de buurt van Carcasonne, de stad waarvan de middeleeuwse muren ongesloopt waren gebleven, evenals die van het Portugese Obidos. Albergaria Rainha Santa Isabel heette het hotel waar hij in Obidos logeerde. Met een vriend die ook een leven in de Republiek der Letteren ambieerde, maar ze bleken geen van beiden een Komrij, dus bleef het bij schrijven in de avonduren en het weekeinde, met Van Gogh als schrikbeeld: eerst dood dan furore maken.

Die vriend is een paar jaar geleden overleden, zonder ooit een boek te hebben uitgebracht. Een man van grootse plannen, maar vooral van grootse dromen. Ze waren door vervroegd pensioen net van bijzaken verlost. Ze zouden nog eens naar Parijs. Naar Renoir, Monet, Degas. Een avondje Pelforth drinken in het café van meneer Dupont. Die zal ondertussen ook wel dood zijn, veronderstelt hij.

Foto: auteur

Warnaar: Drukte

Hij noemt vandaag, 1 december, het begin van de laatste maand van het rampjaar 2020, 'Black Tuesday'. Een valse knipoog naar Black Friday, de zoveelste uit de VS overgewaaide, akelige, commerciële neptraditie. Hij wordt altijd een beetje beroerd van zulke dagen, waaronder hij ook moeder- en vaderdag rekent en die onverdraaglijke Valentijnsflauwekul. Hij wordt nog beroerder van het boze geroep over 'drukte in de binnensteden,' waar een fractie van het publiek dat zich normaal op Zwarte Vrijdag om de koopjes verdringt kwam opdagen, maar genoeg om het menig burgemeester dun door de broek te laten lopen. 

Hij vraagt zich af wie van het verontwaardigdenkoor dat zich opwond over die drukte beseft dat het aantal besmettingen in winkels en zeker in de buitenlucht, gering is. En dan nog, denkt hij, besmet betekent in het overgrote deel van de gevallen niet ziek of een beetje, tenzij je pech hebt, maar dat geldt voor meer nare infectieziekten en daar worden niet de reisbranche, het onderwijs, de horeca en de cultuursector voor in de vernieling geholpen.

In Griekenland wensen de mensen elkaar aan het begin van de week een 'goede week' en aan het begin van iedere maand een 'goede maand'. Hoe vaker hoe betekenislozer dat wordt. Straks wenst iedereen elkaar weer 'gelukkig nieuwjaar'. Dan toch liever een goede whisky, vindt hij.

Foto: auteur