donderdag, januari 17, 2013

Traditie


's Lands wijs, 's lands eer. Het zal wel, maar soms is dat weleens lastig. Vanmiddag werd ik gebeld. Er is een bekende overleden, een man van negentig. 's Lands wijs bepaalt dat morgen al de begrafenis is, om twee uur 's middags. Negentig jaar leven en dan met een meedogenloze snelheid worden afgevoerd. Vroeger was dat uit nood geboren in een land met lange, hete zomers. Tegenwoordig is het onzin om iemand zo overhaast te begraven dat familie en vrienden die niet naast de deur wonen verstek moeten laten gaan. Een kleindochter uit Athene meldde nerveus dat ze hoopte nog een trein te kunnen halen. Er gaan er maar een paar per dag tussen de miljoenenstad Athene en de miljoenenstad Thessaloniki.

Alsof er geen koelsystemen en allerlei technieken bestaan om een lichaam te conserveren, wordt stug vastgehouden aan wat voor traditie wordt aangezien. In het in wezen conservatieve Griekenland wordt iedere traditie gekoesterd als een groot goed. Deze 'traditie' veroorzaakt soms onnodig leed. Ik heb nogal wat Griekse begrafenissen meegemaakt. Het achteraf bijeenkomen voor een maaltijd, de herdenkingen na negen dagen, na een maand en na een jaar, helpen beslist om verlies te verwerken. Ik heb dat zelf ervaren toen Stella overleed. Alleen de manier waarop soms de riten worden afgedraaid, routineus en gevoelloos, ervaar ik weleens als pijnlijk. De overledene is dit keer een priester. Ik vraag mij af of het nu anders zal gaan, maar ik zal er waarschijnlijk niet bij zijn. De begrafenis is in een dorp ergens in de bergen, twee uur lopen van de dichtstbijzijnde bushalte, en er is voor zover ik weet geen vervoer geregeld. Ik ken niemand om mee te rijden en een taxi heb ik er niet voor over. Daarvoor is de band niet sterk genoeg.

Dat er sprekers zijn op een Griekse begrafenis is minder gewoon dan in Nederland, hoewel het soms voorkomt. Toen Stella werd begraven, vanuit de Agia Sophia van Thessaloniki, las haar broer gedichten van haar voor en voerden een oud-collega en ik het woord. Op haar uitdrukkelijk verzoek. Een deel van de ceremonie is mij toen ontgaan, door de emotie en omdat ik het kerkgrieks slecht verstond. Na afloop reden we naar de begraafplaats, waar een chaotisch gedrang rond de groeve ontstond. Een pope die meer had van een vogelverschrikker dan van een geestelijke, raffelde plichtmatig een riedel af en streek tevreden de twintig euro op, die mijn zwager hem toestak. Daarna snelde hij naar de volgende klant. We hebben hem niet meer gezien. Ook niet bij de herbegrafenis, later in het voorvaderlijk dorp. Toen heb ik de kerk buiten de deur gehouden. De enige pope die indertijd zijn menselijk gevoel toonde, was de man die vandaag overleed. Misschien neem ik daarom toch wel een taxi. Als de chauffeurs niet voor de zoveelste keer staken.

©Kees Klok


Geen opmerkingen: