Snijvlak

Soms werkt het geheugen als een soort lachspiegel. Wat je je herinnert is een vervorming van hoe het werkelijk was. Er zijn details die je bent vergeten en details die worden uitvergroot. Het verschil met een lachspiegel is dat die vervormingen niet altijd om te lachen zijn.

Wat ik mij als een schilderachtig Grieks gehucht herinner, bleek vijfentwintig jaar later een saai dorpsstraatje te zijn, met erg opdringerige winkeliers die je souvenirs probeerden aan te smeren, alsof je in een of ander Arabisch land was waar verkopers je onophoudelijk lastigvallen. Toen ik bij mijn ouders woonde, was ik trots op mijn grote zolderkamer, herinner ik mij. Toen ik die kamer na vele jaren terugzag, was het maar een hok van bescheiden afmetingen. Het uitzicht was ook radicaal veranderd, maar dat lag niet aan mijn herinnering. Dat de villa's en tuinen waarop ik neerkeek in een oerlelijk kantoorgebouw waren veranderd, lag aan een projectontwikkelaar, een gemeenteraad die zich knollen voor citroenen had laten verkopen en een slechte architect. Het is een cocktail die veel in de stad heeft vergiftigd.

Er zijn mensen die geloven dat wat ze zich herinneren de zuivere werkelijkheid is. Die menen zeventig jaar na dato nog de kampbewaker, die hen in de oorlog naar het leven stond, feilloos te kunnen natekenen. Er zijn ook mensen die geloven dat iemand over water heeft gelopen. Hun jongenskamer is in al die jaren niets kleiner geworden. Mondelinge geschiedenis, je moet natuurlijk oral history zeggen om serieus te worden genomen, is een valkuil voor de historicus. Het is een vorm van geschiedenis die, zonder ondersteunende, geschreven bronnen, de effecten van de lachspiegel bestudeert.

In mijn geheugen bewaar ik de mooiste herinneringen aan plekken waar ik ooit, lang geleden was. Steeds als ik op zo'n plek terugkom is het er weer anders dan ik dacht. Zodoende loop ik door twee plaatsen. Die van vandaag en die van mijn eigen private verleden. In mijn hopeloos romantische geest welt dan weleens enige nostalgie op. Tot ik bedenk dat het heden niet altijd lelijker hoeft te zijn dan het verleden. Ik balanceer graag op het snijvlak van heden en verleden. Daar komen soms mooie verhalen en gedichten van.

Foto: Kees Klok