Je kon er natuurlijk op wachten. Het is 450 jaar geleden dat de Tachtigjarige Oorlog begon, met de slag bij Heiligerlee, en daar wordt uiteraard bij stilgestaan. Voor sommigen een ideaal ogenblik om weer eens de staf te breken over het koloniale verleden van Nederland. Degene die dat verleden, waar we niet trots op hoeven te zijn, maar waarvan we de positieve kanten evenmin hoeven te verzwijgen, nu een beetje tegen wil en dank oprakelt, is Stephanie Archangel, conservator geschiedenis bij het Rijksmuseum.
Stephanie Archangel is afgestudeerd in de sociologie. Misschien dat ze daarom een wat eenzijdige visie ontvouwt in haar opstel over de Tachtigjarige Oorlog op Historiek.net. Ik wil niet zo ver gaan om het een tunnelvisie te noemen, maar beweren dat de VOC in 1602 uitsluitend werd opgericht om kaapvaart tegen de Spanjaarden te bedrijven, is wel een beetje simpel.
Dat de kaapvaart de Spanjaarden schade toebracht en voor de Nederlanders lucratief was (denk maar aan Piet Hein en de zilvervloot), zal ik niet ontkennen. Toen er niets meer te kapen viel, na 1648, raakte de tegenhanger van de VOC, de WIC (opgericht in 1621) al snel in financiële problemen. Dat neemt niet weg dat beide compagnieën allereerst handelsmaatschappijen waren, al werd handel in die dagen nog niet bedreven volgens onze normen en waarden en werd er soms veel geweld bij gebruikt. Geweld dat ook in de Gouden Eeuw al door sommigen werd bekritiseerd, wat wel eens over het hoofd wordt gezien.
Wat ook nog weleens over het hoofd wordt gezien is dat niet de handel met de koloniën de motor van de economie was, al was het een nuttige hulpmotor, maar de kurk waar Nederland tijdens de Tachtigjarige Oorlog op dreef, was vooral de Oostzeehandel, de Moedernegotie. We moeten de rol van VOC en WIC niet onderschatten, maar evenmin uitvergroten, zoals Stephanie Archangel wel een beetje probeert.
Wat ik trouwens altijd mis als weer eens wordt geschreven over 'ons' slavernijverleden, is aandacht voor het niet aflatende enthousiasme van Afrikaanse heersers om Afrikanen tot slaaf te maken en te verkopen aan Europeanen of Arabieren (misschien wel de ergste slavenhandelaren ter wereld, die zich zelfs vergrepen aan ons Europeanen). Zonder die heersers geen trans-Atlantische slavenhandel van de omvang zoals die plaatsvond.
Natuurlijk is het van belang op de hoogte te zijn van het koloniaal verleden. Een bijzonder interessant verleden op de koop toe, maar het hoeft niet overal met de haren bij te worden gesleept. Tenslotte: ik doe niet aan 'als-als-geschiedenis', maar toch vraag ik mij weleens af hoe Suriname er nu voor zou staan als het in 1975 niet, tegen de wil van een aanzienlijk deel van de bevolking, door een Nederland, dat zich schaamde voor zijn koloniaal verleden, de onafhankelijkheid zou zijn ingeschopt.
Foto: auteur
Geen opmerkingen:
Een reactie posten