Een van de mooiste boeken in de categorie memoires vind ik de pas verschenen heruitgave van de jeugdherinneringen van de Belgische politicus Achiel van Acker (1898-1975). In Herinneringen-Kinderjaren, beschrijft hij hoe hij opgroeide in het vroeg twintigste-eeuwse Brugge. Kind uit een gezin van twaalf dat moest zien rond te komen van de schamele verdiensten van zijn vader, een mandenmaker. Hij verhaalt op een eenvoudige, maar indringende wijze van de diepe armoede waartegen het leven in de 'straatjes' van Brugge zich afspeelde. Een bestaan dat in veel Nederlandse steden in die tijd niet veel anders moet zijn geweest. Het is een verhaal waaruit echter warmte blijkt en dat nergens rancuneus wordt. Hilarische belevenissen wisselen af met diep trieste episodes. Er was veel leed, maar er werd ook volop gefeest als daar reden toe was. De heilige communie, de kermis, de streken van sfeerbepalende figuren in de buurt, zoals het Schaap.
Het was een moeilijke jeugd, maar geen ongelukkige. Wel stuiten we voortdurend op schrijnende sociale verschillen, zoals die tussen de dragers van klompen en schoenen, of tussen wie door de kerk werd gekleed en wie niet. De kerk speelt nog een centrale rol in het leven, maar er is eveneens sprake van heel veel bijgeloof en kwakzalverij. Huiduitslag die werd bestreden met een smeersel van paardenvijgen, om maar iets te noemen. Soms zijn er homerische ruzies in de Klaverstraat, maar tegenover de buitenwereld is men solidair.
Het is een wereld die Van Acker zich met een zekere weemoed herinnert, maar ook met een scherp oog voor de gebreken. Hij zal tijdens zijn politieke carrière na de Tweede Wereldoorlog (waarin hij het viermaal tot minister-president bracht en ook tot voorzitter van het parlement), niet voor niets uitgroeien tot een van de grondleggers van het Belgische sociale stelsel. Een formidabele prestatie voor wat we nu een kansarme jongere zouden noemen, die slechts tot zijn elfde naar school mocht. Tijdens die schooltijd moest hij bovendien ook al regelmatig zijn vader helpen bij het werk.
In 1964 publiceerde hij zijn jeugdherinneringen voor het eerst. Een boek dat jammer genoeg in weinig Nederlandse bibliotheken te vinden zal zijn. Ik hoop dat deze uitgave, naar de moderne spelling omgezet en van voetnoten voorzien door John Heuzel, zijn weg ook in Nederland zal vinden. Het is een boek dat niet alleen van belang is voor (sociaal)historici. Het werpt een liefdevolle, maar kritische blik op een leven dat ook dat van veel van onze groot- en overgrootouders moet zijn geweest. Het kan worden gezien als een vermaning om behoedzaam om te gaan met onze sociale verworvenheden, die zowel in België als in Nederland zwaar onder druk staan. En bovenal: het is een verhaal dat diep ontroert en alleen daarom al niet ongelezen zou moeten blijven.
Achiel van Acker – Herinneringen-Kinderjaren. Opgroeien in het volkse Vlaanderen van 1900. Bezorgd door John Heuzel en Koen De Brabander. Uitgave: Tempus – The History Press. ISBN 978 1 84588 643 1.
Zie ook: http://www.uitgeverijtempus.be
Geen opmerkingen:
Een reactie posten